Η πρόσφατη δημόσια ταπείνωση του Ουκρανού Προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι από τον Ντόναλντ Τραμπ μπροστά στις κάμερες σηματοδοτεί μια στιγμή-ορόσημο στη σύγχρονη διπλωματία. Ποτέ ξανά στην ιστορία δεν έχουμε δει έναν ηγέτη να εκτίθεται με αυτόν τον τρόπο από έναν υποτιθέμενο σύμμαχο. Αυτό το γεγονός, όμως, δεν είναι απλώς ένα ακόμα επεισόδιο στην πολιτική σκηνή· είναι ένα καμπανάκι αφύπνισης για την Ευρώπη.
Η Γηραιά Ήπειρος βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι. Η γεωπολιτική σκακιέρα αλλάζει με ιλιγγιώδεις ρυθμούς, και οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Ευρωπαϊκή Ένωση – από την ενεργειακή κρίση και την ασφάλεια έως τις οικονομικές ανισότητες – απαιτούν μια ριζική αναθεώρηση της στρατηγικής της. Η απάντηση δεν μπορεί να είναι άλλη από τη βαθύτερη ενοποίηση.
Το ερώτημα – δίλλημα: Ενότητα ή διάσπαση;
Εάν η Ευρώπη δεν κάνει βήματα προς την πλήρη πολιτική και οικονομική της ένωση, η πορεία της προς τον διαμελισμό φαίνεται αναπόφευκτη. Οι εσωτερικές διαφωνίες, οι εθνικιστικές τάσεις και η εξάρτηση από εξωτερικές δυνάμεις αποδυναμώνουν το ευρωπαϊκό οικοδόμημα.
Η επικεφαλής Εξωτερικών Υποθέσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Κάγια Κάλας, είχε προκρίνει ως ένα «καθόλου κακό αποτέλεσμα» το ενδεχόμενο μιας ήττας της Ρωσίας που θα οδηγούσε στον διαμελισμό της σε μίνι κράτη-έθνη. Μήπως αυτή η πρόβλεψη αποδεικνύεται τελικά μπούμερανγκ; Διότι, αντί για μια αποδυναμωμένη Ρωσία, βλέπουμε μια χώρα που έχει κατακτήσει σχεδόν όλους τους στρατηγικούς της στόχους, ενώ οι Ηνωμένες Πολιτείες φαίνεται πως συμμερίζονται στο έπακρο αρκετές από τις διεκδικήσεις της Μόσχας. Αν δεν υπάρξει αποφασιστική ευρωπαϊκή απάντηση, ποια χώρα θα είναι η επόμενη που θα αμφισβητήσει την ευρωπαϊκή συνοχή;
Η δημιουργία των Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης δεν είναι πλέον ένα απλό ακαδημαϊκό σενάριο ή μια ιδεαλιστική φαντασία. Είναι ίσως η μόνη βιώσιμη λύση. Η Ευρώπη χρειάζεται μια κοινή πολιτική ηγεσία, ενιαία στρατηγική άμυνας και μια πραγματικά ενοποιημένη εξωτερική πολιτική. Η εξάρτησή της από τις Ηνωμένες Πολιτείες την καθιστά ευάλωτη στις γεωπολιτικές μεταβολές της Ουάσινγκτον, οι οποίες, όπως αποδεικνύεται ξανά και ξανά, δεν λαμβάνουν απαραίτητα υπόψη τα ευρωπαϊκά συμφέροντα.
Ρωσία και την Κίνα: Νέα επαναπροσέγγιση;
Μια πραγματικά ανεξάρτητη Ευρώπη οφείλει να επαναπροσδιορίσει τη σχέση της με τη Ρωσία και την Κίνα. Αυτό δεν σημαίνει άκριτη σύμπλευση ή αποδοχή πολιτικών που αντιβαίνουν στις αξίες της δημοκρατίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Σημαίνει, όμως, στρατηγικό ρεαλισμό. Η Ευρώπη δεν μπορεί να είναι αιώνια δέσμια των αμερικανικών γεωπολιτικών επιδιώξεων. Πρέπει να επιδιώξει νέες ισορροπίες, διαμορφώνοντας τις δικές της συμμαχίες με τρόπο που να εξασφαλίζει την ειρήνη, τη σταθερότητα και την οικονομική της ευημερία.
Το δύσκολο συμπέρασμα:
Ο κόσμος αλλάζει. Οι Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης μπορεί να είναι πιο κοντά από ποτέ – αλλά το ερώτημα είναι αν οι ευρωπαϊκές ηγεσίες θα τολμήσουν να κάνουν το επόμενο βήμα. Αν όχι, τότε η σταδιακή διάσπαση της Ευρώπης θα είναι απλώς θέμα χρόνου. Το διακύβευμα είναι μεγάλο: είτε η Ευρώπη θα γεννηθεί ξανά μέσα από τις στάχτες της – την ενότητά της – είτε θα χαθεί μέσα στις αντιφάσεις και τις αδυναμίες της.
Ήρθε η ώρα για γενναίες αποφάσεις.
Δρ. Γαρούφος Π. Απόστολος, Διδάκτωρ ΔΠΘ, Αναπληρωτής Καθηγητής Β/θμιας
